🦠 خانواده ویروس‌های هرپس (Herpes Family)

خانواده Herpes شامل 7 ویروس اصلی است که همگی DNA virus هستند

VZV

Varicella-Zoster Virus

آبله مرغان و زونا

DNA Virus

EBV

Epstein-Barr Virus

عفونت ایجاد کننده

Herpes

CMV

Cytomegalovirus

سیتومگالوویروس

Herpes

HSV

Herpes Simplex

هرپس ساده

Herpes

HHV6

Roseola

رزئولا

شیرخوارگی

HHV7

Roseolike

شبیه رزئولا

Herpes

HHV8

Kaposi Sarcoma

سارکوم کاپوزی

بدخیم

مقایسه Roseola و Varicella

ویژگی Roseola (HHV6) Varicella (VZV)
سن شیرخوارگی کودکی
تب تب بالا (2-3 روز) تب و سرماخوردگی
راش بعد از تب (2-3 روز) 42-84 ساعت بعد تب
تب و راش همزمان نیستند همزمان هستند
تشنج ممکن (تب بالا) عارضه نادر
شدت علائم خفیف متوسط تا شدید

📖 اطلاعات پایه VZV

خصوصیات ویروس Varicella-Zoster

نوع ویروس

DNA virus

خانواده Herpes

دو رشته‌ای

الگوی عفونت

Primary → Latent → Recurrence

عفونت اولیه، نهفته، عود

مهم

Carrier Status

فرد مبتلا Carrier می‌شود

VZV double-stranded

حامل

درگیری عصبی

می‌تواند اعصاب را درگیر کند

Latent در عصب

عصبی

الگوی عفونت VZV

  • عفونت اولیه (Primary): آبله مرغان (Varicella)
  • دوره نهفته (Latent): ویروس در عصب می‌ماند
  • عود (Recurrence): زونا (Herpes Zoster - Shingles)
    • 💡 نکته مهم: VZV یک بار عفونت ایجاد می‌کند (Varicella)، سپس در عصب نهفته می‌ماند و بعدها می‌تواند عود کند (Zoster).

    🔴 آبله مرغان (Varicella) - نگاه کلی

    تعریف و نام‌های بیماری

    ویژگی توضیحات
    نام فارسی آبله مرغان
    نام انگلیسی Varicella
    عامل ویروس Varicella-Zoster (VZV)
    نوع ویروس DNA virus - خانواده Herpes
    مدت بیماری معمولاً خود به خود بهبود می‌یابد
    Carrier Status فرد مبتلا تا ابد carrier می‌ماند

    🔄 راه انتقال و سرایت

    روش‌های انتقال

    🌬️ تنفسی

    Respiratory Transmission

    از طریق قطرات تنفسی

    اصلی

    👋 تماس

    تماس با vesicles (پوستی)

    مستقیم با ضایعات

    مهم

    افراد مستعد

    افراد واکسن‌نزده یا کسانی که قبلاً بیماری را نگرفته‌اند

    احتمال ابتلا: 60-80%

    دوره سرایت (Contagiousness Period)

    زمان وضعیت
    42-84 ساعت قبل راش مسری
    تا زمانی که vesicles خشک شوند مسری
    تا crust (پوسته) بسته شود مسری
    مدت کل تا ده روز
    ⚠️ نکته بسیار مهم: بیمار از 42-84 ساعت قبل از ظهور راش تا زمان خشک شدن تمام vesicles مسری است (حدود 10 روز).

    💉 واکسن آبله مرغان

    اطلاعات واکسن

    ویژگی توضیحات
    سال کشف 1995
    وضعیت در ایران موجود نیست در پروتکل مرکز بهداشت
    کارایی جلوگیری از شدید 79%
    کارایی پیشگیری از تمام اشکال 58%
    💡 نکته: واکسن Varicella در سال 1995 کشف شد اما در پروتکل رسمی مرکز بهداشت ایران نیست.

    🩺 علائم بالینی آبله مرغان

    علائم اولیه

    تب

    مدت: 1-2 روز

    اولیه

    علائم سرماخوردگی

    مدت: 1-2 روز

    اولیه

    راش (Rash) و مراحل آن

    شروع راش: 42-84 ساعت بعد از علائم اولیه
    مرحله شکل توضیحات
    1 ماکول (Macule) لکه صاف
    2 پاپول (Papule) برآمدگی
    3 وزیکول (Vesicle) تاول مایع‌دار
    4 پوستول (Pustule) چرک‌دار
    5 کراست (Crust) پوسته

    ویژگی‌های راش

  • توزیع Centripetal: مرکز تنه بیشتر از اندام‌ها
  • خارش شدید: بسیار خارش‌زا
  • دسته‌دسته (Crops): غیر یکنواخت - در مراحل مختلف

    • توزیع راش در بدن

    ناحیه میزان درگیری
    تنه و پشت بیشترین
    اندام‌ها کمتر
    سر و موها بله
    دهان (مخاط) بله
    چشم (مخاط) خطرناک
    واژن (مخاط) بله
    ⚠️ هشدار: اگر راش روی قرنیه (cornea) باشد، می‌تواند منجر به کوری شود - بسیار خطرناک!

    فصل شیوع

    اوایل زمستان و اوایل بهار

    تفاوت با Scarlet Fever

  • Varicella: بدون Tomato erythema (قرمزی گوجه‌فرنگی)
  • Scarlet Fever: دارای Tomato erythema
    • 💡 عفونت ثانویه: اگر vesicle پاره شود، ممکن است عفونت باکتریایی ثانویه رخ دهد.

    ⚠️ Progressive Varicella (آبله مرغان پیشرونده)

    تعریف

    Progressive Varicella در افراد با نقص ایمنی رخ می‌دهد

    علائم و عوارض

  • درگیری احشاء: Visceral involvement
  • Coagulopathy: اختلال انعقادی
  • Thrombocytopenia: کاهش پلاکت
  • Hemorrhagic vesicles: تاول‌های خونی (Black Varicella)
  • Hepatitis: التهاب کبد
  • Encephalitis: التهاب مغز
  • Pneumonia: ذات‌الریه

    • بیماران پرخطر

    💊 استروئید

    مصرف کنندگان کورتون

    پرخطر

    🦠 HIV

    ایدز

    پرخطر

    🏥 Malignancy

    بدخیمی‌ها

    پرخطر

    🩸 Leukemia

    سرطان خون

    پرخطر

    👶 Varicella نوزادی (Neonatal Varicella)

    شرایط ایجاد

    اگر مادر 5 روز قبل تا 2 روز بعد زایمان مبتلا شود، جنین در معرض خطر است

    مدیریت و درمان

    مرحله اقدام
    بعد از تولد VZIG تزریق
    کارایی VZIG 100% وقایه نیست
    وضعیت نوزاد نقص ایمنی دارد
    خطر Progression varicella احتمال دارد
    درمان Acyclovir IV شروع
    اگر VZIG نباشد IVIG

    IgG و انتقال از جفت

  • ترایمستر سوم: IgG از جفت رد می‌شود
  • اگر مادر IgG داشته باشد: نوزاد محافظت شده است

    • نوزاد پرمچور (Premature)

    نوزاد پرمچور فرصت دریافت IgG از مادر را نداشته → IVIG پیشگیری

    🤰 Congenital Varicella Syndrome (TORCH)

    تعریف

    اگر مادر در دوران بارداری مبتلا شود، ممکن است سندرم مادرزادی ایجاد شود

    خطرناک‌ترین دوره

    ترایمستر 16-20 هفته (ترایمستر دوم) - خطرناک‌ترین دوره

    عوارض و Sequelae

    🦵 اندام‌ها

    اتروفی اندام‌ها

    کوچک شدن

    مادرزادی

    👶 پوست

    Vesicles پاره شده در رحم

    Sequela می‌گذارد

    پوستی

    🧠 مغز

    میکروسفالی

    اختلالات ذهنی، تشنج

    عصبی

    👁️ چشم

    کاتاراکت، نیستاگموس

    استرابیسم، گلوکوم

    چشمی

    جدول کامل Sequelae مادرزادی

    دستگاه عوارض
    اندام‌ها اتروفی
    پوست Sequela از vesicles پاره شده
    CNS - مغز میکروسفالی، اختلالات ذهنی، تشنج
    CNS - قلب ناهنجاری‌های قلبی
    چشم کاتاراکت، نیستاگموس، استرابیسم، گلوکوم
    سایر درون‌فروز

    💉 Breakthrough Varicella

    تعریف

    ابتلا به آبله مرغان در افراد واکسینه شده

    علل ایجاد

  • ویروس زنده ضعیف‌شده: تزریق شده می‌تواند علائم ایجاد کند
  • دوره نهفته: فرد در زمان واکسیناسیون در دوره نهفته بود

    • علائم Atypical

    ویژگی توضیحات
    راش فقط ماکول و پاپول - بدون vesicle
    تعداد کم
    مدت کوتاه
    تب بدون تب

    زمان‌بندی

  • راش واکسن: 24-41 روز بعد از تزریق
  • راش طبیعی: دو هفته بعد ممکن است

    • 🟣 هرپس زوستر (Herpes Zoster - Shingles)

    تعریف

    عود ویروس VZV که در عصب نهفته مانده - معروف به زونا یا Shingles

    زمان بین Varicella و Zoster

    از زمان Varicella تا Zoster: چند سال می‌گذرد

    Zoster در کودکان

  • نادر است مگر در موارد خاص:
  • نقص ایمنی: کودک نقص ایمنی داشته باشد
  • Varicella نوزادی: کودک در نوزادی Varicella گرفت و در 10-21 سالگی Zoster شد

    • ویژگی‌های اصلی

    ویژگی توضیحات
    توزیع Dermatome distribution - یک طرف
    الگو یک یا چند dermatome کنار هم
    انتشار نادر
    موقعیت شایع 1 راست و سینه
    موقعیت شایع 2 شکم یا کمر
    محل کلی هر جایی که عصب حسی باشد

    🩺 علائم Zoster

    علائم اولیه

    گزگز

    احساس سوزن سوزن شدن

    اولیه

    مورمور

    احساس مور مور

    اولیه

    پارستزی

    Paresthesia

    اولیه

    درد

    حتی قبل از راش

    مهم

    راش (Vesicles)

  • زمان: بعد چند روز از علائم اولیه
  • شکل: یک‌شکل، کنواخت (uniform)
  • نوع: vesicular
  • الگو: در کنار هم قرار دارند

    • ویژگی‌های بیماری

    ویژگی توضیحات
    عوارض معمولاً بدون عارضه
    عارضه ممکن گاهی Transverse Myelitis
    مدت 1-10 روز
    نتیجه بهبود

    Post-Herpetic Neuralgia (PHN)

    در بالغین: درد/پارستزی می‌تواند بعد از بهبود ادامه داشته باشد

    Zoster در کودکان

  • درد: 4 روز قبل شروع می‌شود
  • بعد بهبود: عموماً درد نمی‌ماند

    • عصب اولنار (Ulnar Nerve)

    عصب حسی-حرکتی در دست - می‌تواند Zoster روی آن مشاهده شود

    ⚠️ عوارض Zoster

    Zoster در نقص ایمنی

    ویژگی وضعیت در نقص ایمنی
    شدت بیشتر
    مدت طولانی‌تر
    انتشار راش منتشر می‌شود
    عارضه DIC ممکن است

    🔴 Zoster Ophthalmicus (زوستر چشمی)

    بسیار خطرناک - درگیری عصب افتالمیک
  • عصب درگیر: عصب افتالمیک (Ophthalmic nerve)
  • خطر: تأثیر روی بینایی
  • نفوذ: نفوذ به داخل چشم
  • مدیریت: نیاز بستری

    • 🎵 Ramsay Hunt Syndrome

    تنها جایی که Zoster عصب حرکتی را درگیر می‌کند

    عصب درگیر

    عصب فاسیالیس (Facial)

    حرکتی

    اعصاب کرانیال

    7 و 8

    حرکتی صورت و شنوایی

    CN VII & VIII

    فلج صورت

    Facial Palsy

    عارضه

    کری

    Deafness

    عارضه
    💡 ممکن: درگیری کانال گوش داخلی

    🔬 تشخیص Varicella-Zoster

    آزمایش‌های تشخیصی

    آزمایش موارد استفاده
    CBC ممکن است لکوپنی دیده شود
    Liver tests اگر هپاتیت وجود داشته باشد
    CSF اگر انسفالیت باشد
    PCR تشخیص قطعی
    Serology دو روش اختصاصی

    💊 درمان Varicella و Zoster

    درمان Varicella (5-10 سالگی)

    معمولاً خود به خود بهبود می‌یابد - درمان حمایتی

    روش تاریخی

    گذشته: کودکان را در تماس با varicella قرار می‌دادند برای immunization طبیعی

    فاکتور سنی و شدت

  • بالاتر سن: شدت بیشتر
  • سن پایین‌تر (1-2 سال): شدت بیشتر
  • سن 5-10 سال: شدت کمتر

    • درمان دارویی

    دارو موارد مصرف
    ضد تب و ضد خارش همه موارد
    Acyclovir خوراکی اکنون برای همه
    Acyclovir (گذشته) فقط: زیر 1 سال، بالای 13 سال، کورتون، Zoster

    موارد نیاز به Acyclovir IV

  • بیماری پیشرفته (Progressive varicella)
  • پنومونی (Pneumonia)
  • هپاتیت (Hepatitis)
  • انسفالیت (Encephalitis)
  • ایکزما و بیماری‌های پوستی شدید
  • نقص ایمنی یا بیماری systemic

    • Post-inflammatory Hyperpigmentation

    جای ضایعه می‌ماند → Hyperpigmentation → معمولاً 1-2 میلیمتر پاقچه باقی می‌ماند

    Acyclovir در بارداری

    بیماری مصرف Acyclovir
    Varicella معمولاً نه
    Herpes Zoster بله - Acyclovir، Ganciclovir، Valacyclovir

    ⚠️ عوارض کامل Varicella

    🦠 Superinfection (عفونت ثانویه)

    شایع‌ترین عارضه - عفونت ثانویه باکتریایی
  • عفونت شدید: گاهی شدید می‌شود
  • مکانیسم: پاره شدن vesicle و ورود باکتری به داخل پوست
  • Cellulitis: خطرناک - عفونت بافت نرم

    • عوارض Systemic

    استخوان و مفصل

    Osteomyelitis

    Arthritis

    عفونی

    عفونت نکروزان

    Necrotizing infection

    شدید

    سپسیس

    Septicemia (Staph)

    کشنده

    خون

    Thrombocytopenia

    پلاکت

    کبد

    Hepatitis

    هپاتیت

    غدد لنفاوی

    Lymphadenitis

    التهاب

    آبسه

    Abscess

    چرکی

    ریه

    Pneumonia

    ذات‌الریه

    انواع Pneumonia در Varicella

    نوع علت ویژگی CXR
    Varicella Pneumonia ویرالی خطرناک‌تر و نادرتر TB miliary، calcification، caseation
    Secondary Pneumonia باکتریایی شایع‌تر Lobar pneumonia

    🧠 Cerebellitis (درگیری مخچه)

  • Ataxia: اختلال راه رفتن
  • Nystagmus: حرکت غیرارادی چشم
  • اختلالات مخچه‌ای: تعادل و هماهنگی

    • 🛡️ پیشگیری و واکسیناسیون

    پیشگیری Varicella (5-10 روز)

    درمان حمایتی - بدون درمان خاص در موارد ساده

    ایمن‌سازی

    💉 واکسن زنده ضعیف‌شده

    برای افراد سالم

    فعال

    🛡️ VZIG

    نقص ایمنی در تماس

    غیرفعال

    Contraindications واکسن

  • بارداری: کنترا
  • نقص ایمنی: کنترا

    • واکسن Zoster

    هم آبله مرغان و هم زونا واکسن دارند
    واکسن توضیحات
    واکسن Varicella برای پیشگیری از آبله مرغان
    واکسن Zoster Varicella ضعیف‌شده در سن بالاتر
    Contraindications بارداری، نقص ایمنی، شیرخواران زیر 1 سال
    Prophylaxis VZIG

    مصرف VZIG

    اگر VZIG تزریق شود و فرد مبتلا شود → Acyclovir تجویز

    خلاصه مدیریت

  • افراد سالم: واکسن زنده ضعیف‌شده
  • نقص ایمنی در تماس: VZIG
  • اگر VZIG بی‌اثر: Acyclovir
  • نوزاد پرمچور: IVIG
  • نوزاد در خطر: VZIG + Acyclovir IV