🟢 آبله مرغان و هرپس زوستر (Varicella-Zoster)
عامل بیماری
VZV: Varicella-Zoster Virus (خانواده Paramyxoviridae)
انتقال
راه: تنفسی + تماس پوستی
دوره کمون: 10-21 روز
Varicella (آبله مرغان)
- راش: مرکز به محیط (Centripetal)
- ظاهر: وزیکول در دستهها (Crops)
- مراحل: Macule → Papule → Vesicle → Pustule → Crust
- همزمان مراحل مختلف دیده میشود
Zoster (زونا)
- توزیع درماتومال
- یکطرفه (Unilateral)
- دردناک
- در بزرگسالان/سالمندان
عوارض
• عفونت ثانویه پوست
• Encephalitis
• پنومونی
درمان
خفیف: حمایتی، Calamine lotion
شدید: Acyclovir
واکسن
در ایران: در برنامه ملی نیست
اثربخشی: 79% برای شدید، 58% برای همه
🟡 سرخک (Measles)
عامل بیماری
Paramyxovirus: RNA virus
انتقال
راه: تنفسی (Respiratory droplets)
دوره کمون: 10-14 روز
سرایت: 90% بدون ایمنی
تظاهرات بالینی
قانون 3+3+3:
• 3 روز پرودروم (تب، سرفه، آبریزش)
• 3 روز پخش راش (صورت → بدن)
• 3 روز برطرف شدن
نشانه پاتوگنومونیک
✅ Koplik's spots: لکههای سفید با پایه قرمز در دهان
2-3 روز قبل از راش ظاهر میشود
راش
- ماکولوپاپولر اریتماتوز
- مرکز به محیط (Centripetal)
- شروع از صورت
عوارض
⚠️ SSPE: کشنده، سالها بعد
• Encephalitis
• پنومونی
• مرگومیر بالا در کمبود ویتامین A
درمان
حمایتی + Vitamin A
واکسن
MMR: 12-15 ماهگی، 4-6 سالگی
اثربخشی: 97%
🟣 اوریون (Mumps)
عامل بیماری
Paramyxovirus: RNA virus
انتقال
راه: تنفسی (Respiratory droplets)
دوره کمون: 16-18 روز
تظاهرات بالینی
- Parotitis: تورم غدد پاروتید (57-80%)
- معمولاً دوطرفه (Bilateral)
- Stensen's duct: قرمزی 1-2mm
- تب متوسط
- درد هنگام جویدن
عوارض
شایعترین: Meningoencephalitis
• Orchitis (بعد بلوغ)
• Pancreatitis
• ناشنوایی حسی-عصبی (Sensorineural) - غیرقابل برگشت
CSF
ممکن است شبیه مننژیت باکتریایی باشد
تشخیص
• بالینی
• Amylase بالا
• IgM سرولوژی
درمان
حمایتی: مسکن، استراحت
واکسن
MMR: 12-15 ماهگی، 4-6 سالگی
اثربخشی: 88%
⚫ دیفتری (Diphtheria)
عامل بیماری
Corynebacterium diphtheriae: باکتری گرم مثبت توکسینزا
انتقال
راه: تنفسی (Respiratory droplets)
دوره کمون: 2-5 روز (کوتاه)
مکانیسم
توکسین: مهار سنتز پروتئین → نکروز سلولی
نشانه پاتوگنومونیک
Pseudomembrane:
• رنگ خاکستری-قهوهای (Gray-brown)
• چسبیده به بافت (Adherent)
• غیرقابل برداشت
• در برداشتن خونریزی ایجاد میشود
تظاهرات
- گلودرد شدید
- معمولاً بدون تب یا تب کم
- Buffalo neck
- Pseudomembrane در گلو
عوارض
⚠️ Myocarditis: 10-25%، مرگ 50-60%
• 2-3 هفته بعد
• تاکیکاردی بدون علت
⚠️ Neuropathy:
• فلج کام (Palatal paralysis)
• Oculomotor paralysis
درمان
آنتیبیوتیک: Erythromycin یا Penicillin
Antitoxin: ضروری
واکسن
DTaP: 2، 4، 6 ماهگی
نوع: Toxoid
Booster: هر 10 سال
⚪ کزاز (Tetanus)
عامل بیماری
Clostridium tetani: باکتری بیهوازی با اسپور
انتقال
راه: زخم آلوده به خاک
⚠️ بدون انتقال انسان به انسان
دوره کمون: 3-21 روز
مکانیسم
توکسین: مسدود کردن نوروترانسمیترهای مهاری
→ سفتی عضلات (Spastic paralysis)
تظاهرات کلاسیک
- Trismus: قفل شدن فک (Lockjaw)
- Risus sardonicus: لبخند شیطانی
- Opisthotonus: قوس کمر
- سفتی عضلات عمومی
- اسپاسم دردناک
تفاوت با پولیو
کزاز: فلج سفت (Spastic)
پولیو: فلج شل (Flaccid)
عوارض
• نارسایی تنفسی
• شکستگی استخوان از سفتی شدید
• مرگومیر بالا
درمان
آنتیبیوتیک: Metronidazole
Antitoxin: TIG (Tetanus Immune Globulin)
حمایتی: ونتیلاتور، شلکننده عضلات
واکسن
DTaP: 2، 4، 6 ماهگی
نوع: Toxoid
Booster: هر 10 سال (مهم!)
🔴 مخملک (Scarlet Fever)
عامل بیماری
Group A Streptococcus (GAS): سویههای توکسینزا
انتقال
راه: تنفسی (Respiratory droplets)
دوره کمون: 1-3 روز
تظاهرات بالینی
- تب بالا (38-40°C)
- گلودرد شدید
- Strawberry tongue: زبان توتفرنگی
- راش Scarlatina: بافت سنبادهای (Sandpaper)
- راش 24-48 ساعت بعد گلودرد شروع میشود
ویژگی راش
Scarlatina rash:
• بافت سنبادهای
• قرمز روشن
• Pastia's lines در چینها
• پوستهپوسته شدن بعد از بهبود
عوارض
⚠️ تب روماتیسمی قلبی (Rheumatic fever)
⚠️ گلومرولونفریت پس از استرپتوکوکی (Post-strep GN)
تشخیص
• کشت گلو
• Rapid Strep Test
درمان
آنتیبیوتیک: Penicillin یا Erythromycin
مهم: 24-48 ساعت بعد غیرمسری میشود
واکسن
⚠️ واکسن موجود نیست