📝 بانک سوالات امتحانی - 10 سوال کلیدی

سوالات چهارگزینه‌ای (MCQ) با پاسخ

سوال 1️⃣

کودک 2 ساله واکسن‌نیافته با فلج شل یک‌طرفه اندام تحتانی مراجعه می‌کند. تشخیص؟

  • الف) کزاز (Tetanus)
  • ب) سندرم گیلن-باره
  • ✅ ج) پولیومیلیت (Poliomyelitis)
  • د) میوپاتی
📌 توضیح: فلج شل (Flaccid) + یک‌طرفه = پولیو (در مقابل کزاز که فلج سفت است)

سوال 2️⃣

نوزاد 6 ماهه با سرفه 100 روزه و استفراغ پس از سرفه. در چه فازی است؟

  • الف) فاز کاتارال (Catarrhal)
  • ✅ ب) فاز حمله‌ای (Paroxysmal)
  • ج) فاز بهبودی (Convalescent)
  • د) فاز حاد
📌 توضیح: سرفه حمله‌ای + صدای Whoop + استفراغ پس از سرفه = فاز Paroxysmal (هفته 2-6)

سوال 3️⃣

مادر باردار در هفته 8 در معرض سرخجه قرار گرفته. بیشترین خطر؟

  • الف) مرگ مادر
  • ✅ ب) سندرم سرخجه مادرزادی (CRS)
  • ج) زایمان زودرس
  • د) هیچ خطری ندارد
📌 توضیح: سه‌ماهه اول (ماه 1-3) = بیشترین خطر CRS (ناشنوایی، کاتاراکت، عیوب قلبی)

سوال 4️⃣

بیمار 2 هفته پس از آبله مرغان، راش درماتومال یک‌طرفه دارد. تشخیص؟

  • الف) عود آبله مرغان
  • ✅ ب) هرپس زوستر (Zoster)
  • ج) سرخک
  • د) عفونت باکتریایی پوست
📌 توضیح: VZV در گانگلیون‌های حسی نهفته می‌ماند و سال‌ها بعد به صورت Zoster فعال می‌شود

سوال 5️⃣

کودک با Koplik's spots و تب 2 روزه. مرحله بعدی چیست؟

  • الف) بهبودی کامل
  • ✅ ب) شروع راش از سر و گردن
  • ج) تشنج
  • د) پنومونی
📌 توضیح: Koplik's قبل از راش ظاهر می‌شود (2-3 روز)، سپس راش به صورت مرکز به محیط

سوال 6️⃣

تورم یک‌طرفه غده بزاقی با قرمزی و التهاب مجرای Stensen. تشخیص؟

  • ✅ الف) اوریون (Mumps)
  • ب) عفونت استافیلوکوکی
  • ج) سنگ مجرای بزاقی
  • د) تومور غده بزاقی
📌 توضیح: Stensen's duct قرمز 1-2mm = نشانه پاتوگنومونیک اوریون

سوال 7️⃣

پرده کاذب سخت برداشته‌نشدنی بدون تب. اولین اقدام؟

  • الف) منتظر نتیجه کشت
  • ✅ ب) آنتی‌توکسین فوری + پنی‌سیلین
  • ج) فقط آنتی‌بیوتیک
  • د) برداشتن جراحی پرده
📌 توضیح: دیفتری: آنتی‌توکسین فوری بدون انتظار برای کشت (توکسین کشنده است!)

سوال 8️⃣

قفل فک (Lockjaw) + لبخند شیطانی + قوس کمر. تشخیص؟

  • الف) مننژیت
  • ب) پولیو
  • ✅ ج) کزاز (Tetanus)
  • د) هیستری
📌 توضیح: Trismus + Risus sardonicus + Opisthotonus = تریاد کزاز (فلج سفت)

سوال 9️⃣

راش با بافت سنباده‌ای پس از گلودرد. خطر عارضه اصلی؟

  • الف) مننژیت
  • ✅ ب) تب روماتیسمی قلبی
  • ج) پنومونی
  • د) آنسفالیت
📌 توضیح: مخملک (GAS) → تب روماتیسمی + گلومرولونفریت پس از استرپتوکوکی

سوال 🔟

CSF: پروتئین بالا، گلوکز پایین، PMN زیاد. کدام بیماری می‌تواند باکتریایی را تقلید کند؟

  • الف) پولیو
  • ✅ ب) اوریون (Mumps)
  • ج) سرخک
  • د) سرخجه
📌 توضیح: CSF در اوریون می‌تواند شبیه مننژیت باکتریایی باشد (کشت منفی)

📊 داشبورد سریع - 9 بیماری در یک نگاه

🔴 پولیوویروس (Poliomyelitis)

عامل: Poliovirus (RNA)

انتقال: مدفوعی-دهانی

کمون: 6-20 روز

فلج شل (Flaccid)

🟠 سیاه سرفه (Pertussis)

عامل: Bordetella pertussis

انتقال: تنفسی

کمون: 7-10 روز

سرفه 100 روزه

🔵 سرخجه (Rubella)

عامل: Togavirus (RNA)

انتقال: تنفسی

کمون: 14-21 روز

CRS خطرناک

🟢 آبله مرغان (Varicella-Zoster)

عامل: VZV (Paramyxoviridae)

انتقال: تنفسی + پوستی

کمون: 10-21 روز

Vesicles in Crops

🟡 سرخک (Measles)

عامل: Paramyxovirus

انتقال: تنفسی

کمون: 10-14 روز

Koplik's spots

🟣 اوریون (Mumps)

عامل: Paramyxovirus (RNA)

انتقال: تنفسی

کمون: 16-18 روز

Parotitis دوطرفه

⚫ دیفتری (Diphtheria)

عامل: C. diphtheriae

انتقال: تنفسی

کمون: 2-5 روز

Pseudomembrane

⚪ کزاز (Tetanus)

عامل: Clostridium tetani

انتقال: زخم آلوده

کمون: 3-21 روز

فلج سفت (Spastic)

🔴 مخملک (Scarlet Fever)

عامل: Group A Streptococcus

انتقال: تنفسی

کمون: 1-3 روز

Scarlatina rash

🔑 نکات کلیدی امتحانی - Exam Pearls

💡 رتبه‌بندی مرگ‌ومیر (حیاتی برای امتحان!)

رتبه بیماری مرگ‌ومیر نکته مهم
1 کزاز 45% کوتاه‌ترین دوره کمون = بدترین پیش‌آگهی
2 دیفتری (میوکاردیت) 50-60% (اگر میوکاردیت) 10-25% موارد میوکاردیت، در آن صورت 50-60% مرگ
3 سرخک بالا در سوءتغذیه مرگ‌ومیر افزایش با کمبود ویتامین A
4 سیاه سرفه سن پایین‌تر = مرگ بیشتر نوزادان در معرض بیشترین خطر
5 پولیو 0.1% فلج دائمی 1% به فاز فلج می‌رسند

🎯 علائم پاتوگنومونیک (با دیدن تشخیص بدهید!)

🔴 پولیو

Flaccid Asymmetric Paralysis

فلج شل یک‌طرفه (نه سفت!)

🟠 سیاه سرفه

Whooping Cough + Post-tussive Vomiting

صدای Whoop + استفراغ پس از سرفه

🔵 سرخجه

Posterior Cervical Lymphadenopathy

لنف پشت گردن + Forchheimer spot

🟢 آبله مرغان

Centripetal Crops Pattern

وزیکول در دسته‌ها، مرکز به محیط

🟡 سرخک

Koplik's Spots

لکه‌های سفید با پایه قرمز (قبل از راش)

🟣 اوریون

Parotitis + Stensen's Duct

تورم پاروتید + مجرای Stensen قرمز 1-2mm

⚫ دیفتری

Gray-brown Pseudomembrane

پرده کاذب خاکستری چسبیده (سخت برداشتنی)

⚪ کزاز

Trismus + Risus Sardonicus + Opisthotonus

قفل فک + لبخند شیطانی + قوس کمر

🔴 مخملک

Sandpaper Rash + Strawberry Tongue

راش سنباده‌ای + زبان توت‌فرنگی

⚠️ Red Flags - پرچم‌های قرمز امتحانی

  • فلج: Flaccid (پولیو) vs Spastic (کزاز) - متضاد!
  • انتقال پولیو: مدفوعی-دهانی (نه تنفسی!)
  • کزاز: هیچ انتقال انسانی ندارد (فقط زخم)
  • مخملک: هیچ واکسنی وجود ندارد!
  • سرخک: Koplik's قبل از راش ظاهر می‌شود (فاز prodrome)
  • سیاه سرفه: ایمنی کاهش می‌یابد - نیاز به Booster
  • اوریون: ناشنوایی = غیرقابل برگشت
  • سرخجه در بارداری: سه‌ماهه اول = بالاترین خطر CRS

💢 عوارض به ترتیب فراوانی

🔴 پولیو

  1. فلج دائمی (0.1% موارد)
  2. فلج تنفسی (نیاز به ونتیلاتور)

🟠 سیاه سرفه

  1. پنومونی (شایع‌ترین)
  2. خونریزی مغزی
  3. تشنج
  4. Encephalopathy

🔵 سرخجه

  1. CRS در جنین (اگر سه‌ماهه اول)
  2. ترومبوسیتوپنی
  3. آرتریت (نادر)

🟢 آبله مرغان

  1. عفونت ثانویه پوست (شایع‌ترین)
  2. پنومونی
  3. Encephalitis (نادر)
  4. Zoster در آینده

🟡 سرخک

  1. پنومونی (شایع‌ترین)
  2. Encephalitis
  3. SSPE (کشنده، سال‌ها بعد)
  4. Otitis media
  5. نابینایی (کمبود Vit A)

🟣 اوریون

  1. Meningoencephalitis (شایع‌ترین)
  2. Orchitis (بعد بلوغ)
  3. Pancreatitis
  4. ناشنوایی حسی-عصبی (غیرقابل برگشت)

⚫ دیفتری

  1. Myocarditis (10-25% موارد، 50-60% مرگ)
  2. Neuropathy (فلج کام)
  3. انسداد راه هوایی

⚪ کزاز

  1. نارسایی تنفسی (شایع‌ترین)
  2. شکستگی استخوان (از سفتی)
  3. Rhabdomyolysis

🔴 مخملک

  1. تب روماتیسمی قلبی (شایع‌ترین)
  2. Post-streptococcal GN
  3. آبسه پری‌تونسیلر

📊 اطلاعات حیاتی واکسن

واکسن دوز اول دوز 2 دوز 3 اثربخشی
سیاه سرفه 30% 40-50% 85-98% نیاز به 3 دوز!
دیفتری 80-90% Booster هر 10 سال
آبله مرغان 79% شدید، 58% همه در ایران ندارد

🌍 جدول مقایسه اپیدمیولوژی

بیماری عامل راه انتقال دوره کمون دوره سرایت گروه سنی فصل
پولیو Poliovirus (RNA) مدفوعی-دهانی 6-20 روز قبل و بعد علائم کودکان تابستان
سیاه سرفه Bordetella pertussis تنفسی (قطرات) 7-10 روز کاتارال تا 3 هفته همه سنین پاییز-زمستان
سرخجه Togavirus (RNA) تنفسی (قطرات) 14-21 روز 5-7 روز قبل راش کودکان بهار
آبله مرغان VZV تنفسی + پوستی 10-21 روز 2 روز قبل تا پوسته 2-10 سال زمستان-بهار
سرخک Paramyxovirus تنفسی (قطرات) 10-14 روز 4 روز قبل تا 4 بعد راش کودکان زمستان-بهار
اوریون Paramyxovirus تنفسی (قطرات) 16-18 روز 7 روز قبل تورم 5-15 سال زمستان-بهار
دیفتری C. diphtheriae تنفسی (قطرات) 2-5 روز تا 2 کشت منفی کودکان پاییز-زمستان
کزاز C. tetani زخم آلوده (خاک) 3-21 روز بدون انتقال انسانی همه سنین همه فصول
مخملک GAS تنفسی (قطرات) 1-3 روز 24-48 ساعت بعد آنتی‌بیوتیک 5-15 سال زمستان-بهار

🩺 جدول مقایسه تظاهرات بالینی

بیماری علائم اولیه نشانه مشخصه راش/ویژگی مدت
پولیو تب، سردرد، درد عضله فلج شل یک‌طرفه بدون راش فلج دائمی ممکن
سیاه سرفه سرماخوردگی خفیف سرفه حمله‌ای + صدای Whoop بدون راش 100 روز (سه فاز)
سرخجه تب خفیف، لنف پشت گردن Forchheimer spot راش صورتی گوجه‌ای 3-5 روز
آبله مرغان تب، بی‌حالی وزیکول در دسته‌ها (Crops) مرکز به محیط 7-10 روز
سرخک تب بالا، سرفه، آبریزش Koplik's spots راش ماکولوپاپولر 3+3+3 روز
اوریون تب، درد گلو تورم پاروتید دوطرفه بدون راش 7-10 روز
دیفتری گلودرد، بی‌تبی Pseudomembrane خاکستری بدون راش چند هفته
کزاز سفتی عضلات Trismus، Risus sardonicus بدون راش هفته‌ها
مخملک تب بالا، گلودرد شدید Strawberry tongue راش سنباده‌ای (Sandpaper) 7-10 روز

🔬 جدول مقایسه تشخیص

بیماری تشخیص بالینی آزمایش تشخیصی نکات تشخیص افتراقی
پولیو فلج شل ناگهانی CSF: لنفوسیتوز، کشت مدفوع از کزاز (سفت) متمایز
سیاه سرفه سرفه حمله‌ای + استفراغ کشت نازوفارنکس، PCR لنفوسیتوز بدون تب
سرخجه راش + لنف پشت گردن IgM، سرولوژی خفیف‌تر از سرخک
آبله مرغان وزیکول در دسته‌ها بالینی، PCR توزیع مرکزی
سرخک Koplik's spots IgM، سرولوژی 90% سرایت
اوریون تورم پاروتید دوطرفه Amylase بالا، IgM Stensen's duct قرمز
دیفتری Pseudomembrane غیرقابل برداشت کشت گلو، شناسایی توکسین بی‌تبی مهم است
کزاز Trismus، Opisthotonus بالینی بدون انتقال انسانی
مخملک راش سنباده‌ای + زبان توت‌فرنگی کشت گلو، Rapid Strep 24-48 ساعت بعد گلودرد

⚠️ جدول مقایسه عوارض

بیماری عارضه CNS عارضه قلبی عارضه تنفسی سایر عوارض مهم
پولیو فلج دائمی - فلج تنفسی نیاز به ونتیلاتور
سیاه سرفه Encephalopathy، تشنج - پنومونی خونریزی زیرکنژنکتیو
سرخجه کم - - CRS (در جنین)
آبله مرغان Encephalitis - پنومونی عفونت ثانویه پوست
سرخک SSPE (کشنده)، Encephalitis - پنومونی مرگ‌ومیر بالا
اوریون مننژیت (شایع‌ترین) - - Orchitis، ناشنوایی
دیفتری Neuropathy Myocarditis (10-25%، مرگ 50-60%) انسداد راه هوایی فلج کام
کزاز - - نارسایی تنفسی شکستگی استخوان از سفتی
مخملک - تب روماتیسمی - Post-strep GN

💊 جدول مقایسه درمان

بیماری درمان ضدعفونی درمان حمایتی درمان اختصاصی پروگنوز
پولیو ندارد فیزیوتراپی، ونتیلاتور - 1% فلج دائمی
سیاه سرفه Erythromycin، Azithromycin O2، Hydration - خوب با درمان زودهنگام
سرخجه ندارد استراحت - خوب
آبله مرغان Acyclovir (در شدید) ضدحساسیت Calamine lotion خوب
سرخک ندارد Vitamin A - خطرناک در کمبود Vit A
اوریون ندارد مسکن، استراحت - خوب
دیفتری Erythromycin، Penicillin - Antitoxin Myocarditis: 50-60% مرگ
کزاز Metronidazole ونتیلاتور، شل‌کننده‌ها Antitoxin، TIG خطرناک
مخملک Penicillin، Erythromycin مسکن - خوب با آنتی‌بیوتیک

💉 جدول مقایسه واکسیناسیون

بیماری نوع واکسن برنامه اثربخشی Booster
پولیو IPV (Inactivated) 2، 4، 6 ماه 99% 18 ماه
سیاه سرفه Acellular (DTaP) 2، 4، 6 ماه 85% 18 ماه، 6 سال
سرخجه Live attenuated (MMR) 12-15 ماه 95% 4-6 سال
آبله مرغان Live attenuated در ایران ندارد 79-85% -
سرخک Live attenuated (MMR) 12-15 ماه 97% 4-6 سال
اوریون Live attenuated (MMR) 12-15 ماه 88% 4-6 سال
دیفتری Toxoid (DTaP) 2، 4، 6 ماه 80-90% هر 10 سال
کزاز Toxoid (DTaP) 2، 4، 6 ماه 95% هر 10 سال
مخملک ندارد - - -

انواع واکسن‌ها

🔵 Live Attenuated: سرخک، سرخجه، اوریون، آبله مرغان
⚫ Inactivated: پولیو (IPV)
🟡 Toxoid: دیفتری، کزاز
🟢 Acellular: سیاه سرفه

📚 بیماری‌های جداگانه - مرور کامل

🔴 پولیوویروس (Poliomyelitis)

عامل بیماری

Poliovirus: RNA virus، خانواده Enterovirus

انتقال

راه: مدفوعی-دهانی (Fecal-oral)

دوره کمون: 6-20 روز (معمولاً 1-3 هفته)

تظاهرات بالینی

سه فاز:
1. حاد: تب، سردرد، استفراغ
2. مننژوآنسفالیت: درد گردن، درد عضله
3. فلج: فلج شل (Flaccid paralysis)

ویژگی فلج

  • معمولاً یک‌طرفه (Unilateral)
  • فلج شل (Flaccid) نه سفت
  • عضلات درگیر: Quadriceps، Gluteal، Tibial، Hamstring
  • ممکن است دائمی باشد

عوارض

⚠️ فلج تنفسی: نیاز به ونتیلاتور مکانیکی

تشخیص

• CSF: لنفوسیتوز

• کشت مدفوع

• PCR

درمان

حمایتی: فیزیوتراپی، ونتیلاتور در صورت نیاز

واکسن

IPV: 2، 4، 6 ماهگی

اثربخشی: 99%

🟠 سیاه سرفه (Pertussis)

عامل بیماری

Bordetella pertussis: باکتری گرم منفی

انتقال

راه: تنفسی (Respiratory droplets)

دوره کمون: 7-10 روز

سه فاز بیماری

1. Catarrhal (1-2 هفته): سرماخوردگی خفیف
2. Paroxysmal (2-6 هفته): سرفه حمله‌ای + صدای Whoop
3. Convalescent (هفته‌ها تا ماه‌ها): بهبودی تدریجی

تظاهرات کلاسیک

  • سرفه 100 روزه
  • صدای Whooping هنگام دم
  • استفراغ بعد از سرفه
  • خونریزی زیرکنژنکتیو

عوارض

• پنومونی

• تشنج

• Encephalopathy

تشخیص

• کشت نازوفارنکس

• PCR

• لنفوسیتوز بدون تب

درمان

آنتی‌بیوتیک: Erythromycin، Azithromycin

در فاز کاتارال موثرتر است

واکسن

DTaP: 2، 4، 6 ماهگی

نوع: Acellular (بدون سلول کامل)

🔵 سرخجه (Rubella)

عامل بیماری

Togavirus: RNA virus

انتقال

راه: تنفسی (Respiratory droplets)

دوره کمون: 14-21 روز

تظاهرات بالینی

  • راش: صورتی (Tomato erythema)، ناگهانی
  • لنفادنوپاتی: پشت گردن (Posterior cervical)
  • Forchheimer spot: پتشی کام
  • تب خفیف

عوارض

⚠️ CRS (Congenital Rubella Syndrome):
• ناشنوایی
• مشکلات چشمی (کاتاراکت)
• عیوب قلبی
• عقب‌ماندگی ذهنی

تشخیص

• IgM سرولوژی

• بالینی

درمان

حمایتی: استراحت

واکسن

MMR: 12-15 ماهگی، 4-6 سالگی

نوع: Live attenuated

⚠️ منع در بارداری

🟢 آبله مرغان و هرپس زوستر (Varicella-Zoster)

عامل بیماری

VZV: Varicella-Zoster Virus (خانواده Paramyxoviridae)

انتقال

راه: تنفسی + تماس پوستی

دوره کمون: 10-21 روز

Varicella (آبله مرغان)

  • راش: مرکز به محیط (Centripetal)
  • ظاهر: وزیکول در دسته‌ها (Crops)
  • مراحل: Macule → Papule → Vesicle → Pustule → Crust
  • همزمان مراحل مختلف دیده می‌شود

Zoster (زونا)

  • توزیع درماتومال
  • یک‌طرفه (Unilateral)
  • دردناک
  • در بزرگسالان/سالمندان

عوارض

• عفونت ثانویه پوست

• Encephalitis

• پنومونی

درمان

خفیف: حمایتی، Calamine lotion

شدید: Acyclovir

واکسن

در ایران: در برنامه ملی نیست

اثربخشی: 79% برای شدید، 58% برای همه

🟡 سرخک (Measles)

عامل بیماری

Paramyxovirus: RNA virus

انتقال

راه: تنفسی (Respiratory droplets)

دوره کمون: 10-14 روز

سرایت: 90% بدون ایمنی

تظاهرات بالینی

قانون 3+3+3:
• 3 روز پرودروم (تب، سرفه، آبریزش)
• 3 روز پخش راش (صورت → بدن)
• 3 روز برطرف شدن

نشانه پاتوگنومونیک

✅ Koplik's spots: لکه‌های سفید با پایه قرمز در دهان
2-3 روز قبل از راش ظاهر می‌شود

راش

  • ماکولوپاپولر اریتماتوز
  • مرکز به محیط (Centripetal)
  • شروع از صورت

عوارض

⚠️ SSPE: کشنده، سال‌ها بعد
• Encephalitis
• پنومونی
• مرگ‌ومیر بالا در کمبود ویتامین A

درمان

حمایتی + Vitamin A

واکسن

MMR: 12-15 ماهگی، 4-6 سالگی

اثربخشی: 97%

🟣 اوریون (Mumps)

عامل بیماری

Paramyxovirus: RNA virus

انتقال

راه: تنفسی (Respiratory droplets)

دوره کمون: 16-18 روز

تظاهرات بالینی

  • Parotitis: تورم غدد پاروتید (57-80%)
  • معمولاً دوطرفه (Bilateral)
  • Stensen's duct: قرمزی 1-2mm
  • تب متوسط
  • درد هنگام جویدن

عوارض

شایع‌ترین: Meningoencephalitis
• Orchitis (بعد بلوغ)
• Pancreatitis
• ناشنوایی حسی-عصبی (Sensorineural) - غیرقابل برگشت

CSF

ممکن است شبیه مننژیت باکتریایی باشد

تشخیص

• بالینی

• Amylase بالا

• IgM سرولوژی

درمان

حمایتی: مسکن، استراحت

واکسن

MMR: 12-15 ماهگی، 4-6 سالگی

اثربخشی: 88%

⚫ دیفتری (Diphtheria)

عامل بیماری

Corynebacterium diphtheriae: باکتری گرم مثبت توکسین‌زا

انتقال

راه: تنفسی (Respiratory droplets)

دوره کمون: 2-5 روز (کوتاه)

مکانیسم

توکسین: مهار سنتز پروتئین → نکروز سلولی

نشانه پاتوگنومونیک

Pseudomembrane:
• رنگ خاکستری-قهوه‌ای (Gray-brown)
• چسبیده به بافت (Adherent)
• غیرقابل برداشت
• در برداشتن خونریزی ایجاد می‌شود

تظاهرات

  • گلودرد شدید
  • معمولاً بدون تب یا تب کم
  • Buffalo neck
  • Pseudomembrane در گلو

عوارض

⚠️ Myocarditis: 10-25%، مرگ 50-60%
• 2-3 هفته بعد
• تاکی‌کاردی بدون علت

⚠️ Neuropathy:
• فلج کام (Palatal paralysis)
• Oculomotor paralysis

درمان

آنتی‌بیوتیک: Erythromycin یا Penicillin

Antitoxin: ضروری

واکسن

DTaP: 2، 4، 6 ماهگی

نوع: Toxoid

Booster: هر 10 سال

⚪ کزاز (Tetanus)

عامل بیماری

Clostridium tetani: باکتری بی‌هوازی با اسپور

انتقال

راه: زخم آلوده به خاک

⚠️ بدون انتقال انسان به انسان

دوره کمون: 3-21 روز

مکانیسم

توکسین: مسدود کردن نوروترانسمیترهای مهاری
→ سفتی عضلات (Spastic paralysis)

تظاهرات کلاسیک

  • Trismus: قفل شدن فک (Lockjaw)
  • Risus sardonicus: لبخند شیطانی
  • Opisthotonus: قوس کمر
  • سفتی عضلات عمومی
  • اسپاسم دردناک

تفاوت با پولیو

کزاز: فلج سفت (Spastic)
پولیو: فلج شل (Flaccid)

عوارض

• نارسایی تنفسی

• شکستگی استخوان از سفتی شدید

• مرگ‌ومیر بالا

درمان

آنتی‌بیوتیک: Metronidazole

Antitoxin: TIG (Tetanus Immune Globulin)

حمایتی: ونتیلاتور، شل‌کننده عضلات

واکسن

DTaP: 2، 4، 6 ماهگی

نوع: Toxoid

Booster: هر 10 سال (مهم!)

🔴 مخملک (Scarlet Fever)

عامل بیماری

Group A Streptococcus (GAS): سویه‌های توکسین‌زا

انتقال

راه: تنفسی (Respiratory droplets)

دوره کمون: 1-3 روز

تظاهرات بالینی

  • تب بالا (38-40°C)
  • گلودرد شدید
  • Strawberry tongue: زبان توت‌فرنگی
  • راش Scarlatina: بافت سنباده‌ای (Sandpaper)
  • راش 24-48 ساعت بعد گلودرد شروع می‌شود

ویژگی راش

Scarlatina rash:
• بافت سنباده‌ای
• قرمز روشن
• Pastia's lines در چین‌ها
• پوسته‌پوسته شدن بعد از بهبود

عوارض

⚠️ تب روماتیسمی قلبی (Rheumatic fever)
⚠️ گلومرولونفریت پس از استرپتوکوکی (Post-strep GN)

تشخیص

• کشت گلو

• Rapid Strep Test

درمان

آنتی‌بیوتیک: Penicillin یا Erythromycin

مهم: 24-48 ساعت بعد غیرمسری می‌شود

واکسن

⚠️ واکسن موجود نیست

🔍 راهنمای تشخیص افتراقی

بر اساس علائم اصلی

🔴 تب + راش

بیماری نوع راش توزیع نشانه خاص
سرخک ماکولوپاپولر مرکز به محیط Koplik's spots ابتدا
آبله مرغان وزیکول دسته‌ای (Crops) مراحل مختلف همزمان
سرخجه صورتی ملایم صورت به بدن لنف پشت گردن
مخملک سنباده‌ای عمومی زبان توت‌فرنگی

🔵 تب + سرفه

  • سیاه سرفه: سرفه حمله‌ای + صدای Whoop + استفراغ
  • سرخک: سرفه + آبریزش بینی + Koplik's
  • دیفتری: گلودرد بدون تب + Pseudomembrane

🟢 تب + فلج

پولیو: فلج شل (Flaccid)، یک‌طرفه
کزاز: فلج سفت (Spastic)، عمومی

🟡 تب + گلودرد

بیماری تب یافته گلو تمایز
دیفتری بی‌تب/کم Pseudomembrane غیرقابل برداشت
مخملک بالا (38-40) Exudate راش سنباده‌ای
Strep throat بالا Exudate قابل برداشت

🟣 تب + تورم گردن

  • اوریون: تورم پاروتید دوطرفه، Stensen's duct قرمز
  • دیفتری: Buffalo neck، Pseudomembrane
  • سرخجه: لنفادنوپاتی پشت گردن

👶 دیدگاه بر اساس سن

زیر 6 ماه

محافظت مادری: اگر مادر واکسن‌یافته
آسیب‌پذیر: سیاه سرفه (خطرناک در نوزادان)

6-12 ماه

  • شروع واکسیناسیون: DTaP، IPV در 2، 4، 6 ماه
  • آسیب‌پذیر: سرخک (قبل از MMR)

1-2 سال

  • MMR در 12-15 ماهگی
  • آبله مرغان شایع (اگر واکسن نداشته)

2-5 سال

  • آبله مرغان: شایع‌ترین سن
  • سرخک: در غیرواکسن‌یافته‌ها
  • پولیو: کودکان

5-10 سال

  • اوریون: 5-15 سال
  • مخملک: 5-15 سال
  • Booster در 6 سالگی

بالای 10 سال

  • اوریون: Orchitis بعد بلوغ
  • کزاز: Booster هر 10 سال
  • دیفتری: dT بجای DT

⚠️ مرجع کامل عوارض

عوارض سیستم عصبی (CNS)

بیماری عارضه شیوع برگشت‌پذیری
پولیو فلج دائمی 1% غالباً دائمی
سیاه سرفه Encephalopathy نادر ممکن دائمی
سرخک SSPE نادر کشنده
آبله مرغان Encephalitis نادر متغیر
اوریون Meningitis شایع‌ترین عارضه معمولاً برگشت‌پذیر
دیفتری Neuropathy شایع برگشت‌پذیر

عوارض قلبی

⚠️ دیفتری - Myocarditis:
• 10-25% موارد
• مرگ‌ومیر 50-60%
• 2-3 هفته بعد ابتلا
• تاکی‌کاردی بدون علت

⚠️ مخملک - تب روماتیسمی:
• هفته‌ها بعد
• آسیب دریچه‌ای قلب

عوارض تنفسی

  • پولیو: فلج تنفسی (نیاز به ونتیلاتور)
  • سیاه سرفه: پنومونی
  • سرخک: پنومونی (شایع)
  • آبله مرغان: پنومونی
  • دیفتری: انسداد راه هوایی
  • کزاز: نارسایی تنفسی از سفتی

عوارض کلیوی

مخملک: Post-streptococcal glomerulonephritis
• 1-2 هفته بعد
• هماتوری، پروتئینوری، ادم

سایر عوارض مهم

  • سرخجه: CRS در جنین (نابینایی، ناشنوایی، عیوب قلبی)
  • اوریون: Orchitis (نازایی)، Pancreatitis، ناشنوایی
  • آبله مرغان: عفونت ثانویه پوست

💉 برنامه واکسیناسیون کامل

سن واکسن بیماری‌های تحت پوشش
بدو تولد - ایمنی مادری (اگر مادر واکسن‌یافته)
2 ماهگی DTaP، IPV دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، پولیو
4 ماهگی DTaP، IPV دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، پولیو
6 ماهگی DTaP، IPV دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، پولیو
12-15 ماهگی MMR سرخک، سرخجه، اوریون
18 ماهگی DTaP، IPV Booster تقویت کننده
4-6 سالگی MMR، DTaP تقویت کننده
بزرگسالی Td (هر 10 سال) کزاز، دیفتری

نکات مهم واکسیناسیون

  • DTaP: در ایران DTP (Whole cell)
  • MMR: منع در بارداری (Live vaccine)
  • IPV: بدون منع (Inactivated)
  • Toxoid: دیفتری و کزاز (بدون منع)
  • آبله مرغان: در برنامه ملی ایران نیست
  • مخملک: واکسن ندارد

واکسن‌های ترکیبی

DTaP/DTP: دیفتری + کزاز + سیاه سرفه
MMR: سرخک + سرخجه + اوریون
Td: کزاز + دیفتری (بزرگسالان)

🚨 مدیریت اورژانس

علائم هشدار (Red Flags)

🔴 دیسترس تنفسی

⚠️ بیماری‌ها: دیفتری، کزاز، سیاه سرفه
اقدام:
• تأمین راه هوایی
• اکسیژن‌رسانی
• آماده Intubation/Tracheostomy
• انتقال به ICU

🟠 علائم عصبی

⚠️ بیماری‌ها: پولیو، کزاز، سرخک
اقدام:
• ارزیابی سریع نورولوژیک
• LP برای CSF
• مانیتورینگ تنفس
• آماده حمایت تنفسی

🟡 میوکاردیت

⚠️ بیماری‌ها: دیفتری، اوریون
علائم: تاکی‌کاردی بدون علت، تغییرات ECG
اقدام:
• ECG فوری
• Troponin
• مانیتورینگ قلبی
• درمان حمایتی

🟢 مننژیت

⚠️ بیماری‌ها: سرخک، اوریون، آبله مرغان
اقدام:
• LP و تحلیل CSF
• آنتی‌بیوتیک تجربی تا رد باکتریایی
• مانیتورینگ نورولوژیک

اقدامات فوری

جداسازی (Isolation)

بیماری نوع جداسازی مدت
سرخک Airborne 4 روز بعد راش
آبله مرغان Airborne + Contact تا پوسته شدن همه
سیاه سرفه Droplet 5 روز آنتی‌بیوتیک
دیفتری Droplet 2 کشت منفی
مخملک Droplet 24 ساعت آنتی‌بیوتیک

مدیریت تماس‌ها

  • سرخک: واکسن ظرف 72 ساعت یا IVIG
  • سیاه سرفه: پروفیلاکسی آنتی‌بیوتیک + واکسن
  • دیفتری: قرنطینه + پروفیلاکسی + واکسن
  • آبله مرغان: واکسن ظرف 3-5 روز یا VZIG
  • کزاز: بدون نیاز (انتقال انسانی ندارد)

چه زمانی بستری کنیم؟

بستری فوری:
• دیسترس تنفسی
• علائم عصبی (فلج، تشنج، اختلال هوشیاری)
• تاکی‌کاردی غیرقابل توجیه (Myocarditis؟)
• نوزادان با سیاه سرفه
• Pseudomembrane گسترده (دیفتری)
• هر نشانه‌ای از Trismus (کزاز)
• دهیدراتاسیون شدید
• نیاز به پروسیجر (Intubation، LP، و غیره)

✅ پایان راهنمای جامع 9 بیماری عفونی

این راهنما شامل مقایسه کامل، تشخیص افتراقی، و جمع‌بندی امتحانی تمام 9 بیماری است

موفق باشید! 🎓📚